Schapenmarkt 15-13
Het Gulden Vlies
Bouwhistorie
'Het Gulden Vlies' (1538)
Schapenmarkt 13-15
|
In het cijnsboek van 1520 wordt als breedte van het perceel 21 voet (= 6,02 m) aangegeven. Dit is gelijk aan de huidige breedte inclusief beide zijmuren. In 1527 wordt het pand dat zich achterwaarts uitstrekte tot aan de straat 'lopende achter de kerk der Minderbroeders' verkocht. Bezitter wordt de pensionaris en secretaris van de stad, mr. Jan Lombaerts. Zijn kinderen verkopen het in 1538 aan de apotheker Cornelis die Lu. Vanaf die tijd is het pand tot in de 18de eeuw in handen van een apotheker, met uitzondering van het derde kwart van de 16de eeuw als de goudsmid Pauwels vander Keer bezitter is. Het wordt onderverhuurd, zo blijkt uit de haardentelling van 1553, waarbij de huurder voor vijf schouwen wordt aangeslagen. Op het schilderij van A. van Beerstraten staat aan de rechter zijkant in het | 307 |
|
voorhuis een schoorsteen aangegeven. Er was echter, gezien een bouwtekening uit 1904, ook een brandmuur aanwezig. Deze verdeelde het pand in een voor- en achterhuis. Beide waren voorzien van een kelder. De bouwtekening uit 1904 geeft aan dat de kap dekbalkjukken met rechte spantbenen bezat en met leien gedekt was. Deze dakconstructie is bij het bombardement in 1601 getroffen door twee schoten, waarbij schade aan de 'gespannen' en de muur is ontstaan. Dit moet de rechter zijmuur geweest zijn, aangezien de linker zijmuur een 15de-eeuws boogfries bezit ter hoogte van de dakvoet. Beide zijmuren behoorden tot het pand. Het uitkragend boogfries is aangebracht om de dakgoot op te leggen. Op de diverse 17de-eeuwse afbeeldingen verschillen de voorgevels. Van Beerstraten geeft een trapgevel met op de begane grond een hoge pui, op de verdieping twee kruisvensters en in de top één kruisvenster met daarboven een kleiner venster. De gevel is afgebeeld met speklagen en een versiering op de bovenste trap. De twee anonieme afbeeldingen, te weten de het olieverfschilderij en de gewassen pentekening van de Schapenmarkt uit dezelfde tijd geven een gevel met voluten weer, die versierd is met pinakels. Deze gevel lijkt uit de late 16de of uit de 17de eeuw te dateren. De raamindeling is op alle afbeeldingen gelijk. De grote kruiskozijnen wijzen op een woonfunctie op de verdieping. Aangezien het pand in 1967 geheel gesloopt is, zijn er geen verdere gegevens van bekend. | 308 |
Literatuur
B 1601; CB 1520 f 42; CB 1573 f 46; HT 1553; M 11; P 1569; vSvY III, 229, 493-494.
A. van Drunen, Mosmans
Schapenmarkt
C.L. Verhagen11. "'t Gulden Vlies". In 1603 apotheek van Meester Jan van Wamel. | 22 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Sasse van Ysselt
Het Gulden Vlies
|
Nos 15 en 13 Dit huis behoorde in de 15e eeuw eerst aan Laureyns van Rode en daarna aan Jan Ghysselen; in 1469 was het het eigendom van Peter Colen en 25 Juni 1527 werd het, zooals wij op blz. 229 reeds zagen, door Joris Sarapson Janszn als man van Engela, dochter van (genoemden?) Peter Colen, zoon
| 493 | ||||||||||||||||
|
van Coel die dorre, verkocht aan mr. Jan Lombaerts Junior, pensionaris en secretaris van den Bosch; het werd daarbij gezegd te staan tusschen het huis van het Conventus beatae Mariae supra Donckam prope Huesden 1) ex uno et inter hereditatem Judoci, filii Johannis de Heyst, dictam communiter in den blaeuwen hont, ex alio en zich over de Dieze achterwaarts uit te strekken tot aan de straat, loopende achter de kerk der Minderbroeders. (Reg. n° 131 f. 161). Die kooper had, zooals wij hiervoren ook reeds zagen, van zijne vrouw Elisabeth, de dochter van Gerard Michiels, raad van den Bosch en Elisabeth van Enckevoirt, deze kinderen: Willem, Godevaert, Johannes, Elisabeth en Maria Lombaerts van Enckevoirt, die dat huis in 1538 (Reg. n° 155 f. 105) verkochten aan den apotheker Cornelis die Lu Dirckszn; het heette toen reeds Int gulden vlies. Den 3 Maart 1590 (Reg. n° 246 f. 260 vso) werd het van de erfgenamen van dien apotheker en van diens huisvrouw Johanna van Goirle Henricksdr, zijnde o.a. de minderjarige kinderen van Gerard Goyarts van Duppen en Heylwig, dochter van Mathijs Henrickszn van Beurden, van Jan Nicolaaszn Donckers als man van Maria van Dueren Lodewijksdr, enz., gekocht door mr. Johan van Wamel, die eveneens apotheker was. Deze huwde 1° Elisabeth Comans Servaasdochter; 2° Aelken Janssen en had van beide vrouwen kinderen, hiervoren op blz. 334 reeds vermeld. Een dezer, zijnde mr. Johan van Wamel, die ook apotheker was, erfde het hierbedoeld huis; hij huwde Margriet Colen genaamd de Helt, welke hem deze kinderen schonk:
| 494 | ||||||||||||||||
Johan van Wamel, hiervoren onder a genoemd, was geneesheer te Oirschot en maakte zich aldaar zooveel naam, dat de Keurvorst van Beieren hem in Mei 1696 naar Madrid zond om er de moeder van den Koning van Spanje te genezen; toen hij op zijne reis daarheen te San Sebastiaan was aangekomen vernam hij echter dat 's Konings moeder reeds was overleden, zoodat hij onverrichter zake moest terugkeeren. Van zijnen vader erfde hij het huis het Gulden Vlies; 28 Januari 1705 overleed hij te Oirschot, alwaar hij in de tegenwoordige Katholieke kerk begraven werd. Zijne vrouw was Maria Fey, erfdochter van Cranenburg en dochter van den beroemden Oirschotschen geneesheer mr Aernoult Fey 3); zij stierf 16 eJanuari 1708 en had haren man deze kinderen geschonken:
| 495 | ||||||||||||||||
Maria Fey voornoemd erfde het huis het Gulden vlies van haren gezegden man en verkocht het 23 Augustus 1706 (Reg. n° 485 f. 102), als wanneer zij te Oirschot woonde, aan Lambertus van Balen, apotheker te den Bosch; van dezen erfde het diens zoon Francis van Balen, koopman te Udenhout, die het 18 Mei 1773 (Reg. n° 592 f. 43 vso) verkocht aan den horlogemaker Leonardus van Doorn. Diens kinderen verkochten het 3 Augustus 1796 weder aan Ida Rossums weduwe van Adrianus Bollens, woonachtig te den Bosch. Hendricus Gerardus Pels Janszoon, koopman, ook wonende aldaar, verkocht het 11 Juli 1837 aan Agnes Johanna, Maria Antonia en Johanna Cornelia Francisca de Leeuw, winkeliersters, allen ook wonende aldaar en thans is het het eigendom van mr Louis Gerrits, lid van Gedeputeerde Staten van Noordbrabant.
Naast dit huis staat het huis, dat oudtijds genaamd was de Blauwe hond en nu genummerd is 11; het behoorde toe: in 1527 aan den zeepzieder Joost van Heyst Janszn, in 1590 aan Adriaan Aertszn de Post, in 1643 aan Anthonis Minoretti en in 1652, toen het geheeten werd het Engelsch gekroond laken, aan den Engelschen koopman Richard Cardero.
Op dit huis volgt het huis Het Gulden hoofd of de Samson.
| 496 |
| Noten | |
| 1. | Dit was het huis In den vergulden sleutel, thans genummerd Schapenmarkt 17. Men zie daarover blz. 149 hiervoren. Het klooster Mariendonk werd eerst na 1590 eigenaar van dit huis, want in dat jaar behoorde het nog aan Clemens Janszn; wel bezat het toen reeds het daarachter in de Snellestraat staand huis, genaamd de Groene weide. |
| 2. | Over de familie van Achelen zie men Taxandria XX p. 193 en volgende. |
| 3. | Men zie over hem Deel I p. 183. Zijne kinderen waren: 1. François, stierf ongehuwd 1738; 2. Johanna h. met Joannes Loijens; 3. Johan, priester, stierf 1752 (Taxandria XX p. 124); 4. Theodora Maria h met mr. Paulus Suyskens, advocaat en 5. Anthony h. Maria Agnes Burette. De kinderen dezer laatste echtelieden waren: a. Anthony; b. Johanna; c. Aldepundis Beatrix; d. Maria; e. Theodora en f. Phillippus de Hee. |
| 4. | Het wapen van diens vrouw bestond uit drie liggende visschen, welke van elkander gescheiden waren door twee dwarsbalken. |
De voorname Huizen en Gebouwen van 's-Hertogenbosch III (1910) 493-496
Adresboeken
Schapenmarkt 15
Schapenmarkt B 329a (????)
Schapenmarkt 15 (1909)
| 1910 | mr. L.A.N. Gerrits (lid Gedeputeerde Staten) |
| 1923 | Herman G. Frank (cand. notaris) |
| 1928 | mej. C.C.E. Kempees - Th.B.M. Luneman - A.A.J.M. van Meerwijk - J.R.C. de Vries - mej. P.M. de Weert |
| 1943 | P.H. Hendrikx (expl. Raadskelder) - T.C. Stroucken (boekhouder) |
Schapenmarkt 13
Schapenmarkt A 137 (????)
| 1790 | wed. J. Pels (ijzerwinkel) bron |
| 1822 | Henricus Gerardus Pels (koopman) bron |
Schapenmarkt B 305 (????)
| 1865 | mr. F.A.J. van Lanschot (substituut-officier van justitie, lid der plaatselijke schoolcommissie) - A.J. Leeuw (firma wed. T. de Leeuw) winkelierster in manufacturen |
| 1875 | A.J. de Leeuw (firma wed. T. de Leeuw) winkelierster in manufacturen |
Schapenmarkt B 329 (1880)
| 1881 | mr. L.A.N. Gerrits (lid der gedeputeerde staten) - wed. F. de Leeuw (in manufacturen) |
| 1893 | F. Verlinden (winkelier in wijnen, likeuren en sigaren) |
| 1895 | C.L. Verhagen van Oorschot (koekfabrikant) |
| 1908 | mr. L.A.N. Gerrits - Gez. van Oorschot (winkeliersters) - C.L. Verhagen van Oorschot (Eerste Bossche stoom- koek- en biscuitfabriek) |
Schapenmarkt 13 (1909)
| 1910 | Gez. van Oorschot (winkeliersters) - C.L. Verhagen van Oorschot (Eerste Bossche stoom- koek- en biscuitfabriek) |
| 1943 | N.V. v/h F. Jonkers en Zn. (woninginrichting) |
Afbeeldingen
-
1997
Bossche Encyclopedie |